یاریگا –
لە کاتێکدا هاندەرانی عێراق چاوەڕێی سەرکەوتنی هەڵبژاردەکەیانن بۆ مۆندیال، لە پشت پەردەدا بۆمبێکی دارایی خەریکە دەتەقێتەوە.
بەپێی بەڵگەنامە داراییەکان و زانیارییەکانی لیژنەی دارایی لە ناو یەکێتی تۆپی پێی عێراق، قەرزەکانی ئەم دامەزراوەیە لە سنووری 12 ملیۆن دۆلار نزیکەی 18 ملیار دینار تێپەڕیوە، ئەم ژمارانە تەنیا ژمارەی سەر کاغەز نین، بەڵکو مەترسییەکی راستەقینەن لەسەر داهاتووی کاساس و تەنانەت خولی ئەستێرەکانی عێراق.
بەپێی دوایین راپۆرتە وردبینییەکانی فیدراسیۆنی تۆپی پێی عێراق كه لهلایهن میدیا عێراقهكان بڵاوكراوتهوه، زۆرترین بڕی قەرز بۆ ئەم لایەنانەیە:
کۆمپانیای جاکۆ 3 ملیۆن دۆلار: قەرزی کەلوپەل و جلوبەرگی هەموو تەمەنەکان بۆ چەند ساڵی ڕابردوو.
یانەکان: 3 ملیۆن دۆلار: شایستە داراییەکانی خولی ئەستێرەکان و خولەکانی تر کە بەهۆی نەبوونی نەختینەوە دواخراون.
خیسۆس کاساس و ستافەکەی 2 ملیۆن دۆلار: ئەمە مەترسیدارترین بەشە، چونکە ڕەنگە ببێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستەکەی لە لایەن فیفاوە.
هۆتێل و گەشتوگوزار 2 ملیۆن دۆلار: تێچووی کەمپە مەشقەکان و بلیتەکانی فڕۆکە بۆ یاریزانە پیشەگەرەکان.
ناوبژیوانان و پاداشتی یاریزانان 2 ملیۆن دۆلار: شایستەی ئەو کەسانەی کە بزوێنەری یارییەکانن لە ناوەوەی وڵات.
بۆچی ئەم پارانە نەدراون؟ هۆکارە بنەڕەتییەکان
زۆربەی خەڵک وا دەزانن پارە نییە،بهڵام به گوێرهی بهدواداچوونهكانی یاریگا کێشەکە لە نەبوونی پارە نییە، بەڵکو لەم خاڵانەدایە:
کێشەی منحهی حکومەت: یەکێتی تۆپی پێ عێراق 95٪ پشت بەو بودجەیە دەبەستێت کە ئەنجومەنی وەزیران بۆی خەرج دەکات. بەهۆی رێکارە بیرۆکراتییەکانی وەزارەتی دارایی و گۆڕانکاری لە بودجەی ساڵانە، زۆرجار ئەم پارانە بە مانگانە دوا دەکەون.
کێشەی گۆڕینەوەی دۆلار: گرێبەستی کاساس و جاکۆ بە دۆلارە، بەڵام حکومەت پارە بە دینار دەداتە یەکێتی. جیاوازی نرخی دۆلار لە بازاڕی رەش و نرخی فەرمی بانکی ناوەندی، کورتهێنانێکی گەورەی بۆ یەکێتی دروست کردووە کە ناچارن دۆلار بە گرانی بکڕن.
راگرتنی بهشێك له بوودجهی یهكێتیهكه: نزیكهی سالێك دهبێت بههۆی كێشهی نێوان ئهندامانی یهكێتی تۆپی پێی عێڕاق، حكومهتی عێراق بودجهی یهكێتیهكهی راگرتوووه، به تایبهت كه وادهی ههڵبژاردنی یهكێتیهكه تێپهریوه، ئهمه ئێستا گهورهترین بهربهستی وهرگرتنی پارهكهیه و یهكێتیهكه له ههوڵدایه بهڵام تاوهكو ئێستا ئهنجامی نهبووه.
خەرجییە زیادەکان: فراوانبوونی خولی ئەستێرەکان و هێنانی تەکنەلۆژیای ڤار و فڕۆکەی تایبەت بۆ هەڵبژاردە، تێچوویەکی خەیاڵی خستووەتە سەر شانی یەکێتی کە لەگەڵ داهاتی ناوخۆیان سپۆنسەرەکان یەکناگرێتەوە.
مەترسییەکانی داهاتوو چیین؟
ئەگەر ئەم قەیرانە بە زوویی چارەسەر نەکرێت:
سکاڵا لە فیفا: ئەگەر کاساس یان جاکۆ سکاڵا بکەن، عێراق رووبەڕووی سزای دارایی توند و تەنانەت بڕینی خاڵ دەبێتەوە.
وەستانی خولە ناوخۆییەکان: ناوبژیوانان و یانەکان ناتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ بێ پارە بەردەوام بن، چهند جارێكیش ناوبژیوانان یهكێتیهكهیان له وهرگرتنی شایسته داراییهكان ئاگاداركردووتهوه.
ناوبانگی نێودەوڵەتی: هۆتێلەکان و کۆمپانیاکانی فڕۆکەوانی لە داهاتوودا بەبێ پارەی پێشوەختە مامەڵە لەگەڵ یەکێتی ناکەن.
یەکێتی تۆپی پێی عێراق پێویستی بە چاکسازی دارایی بەپەلە و جیاکردنەوەی بودجەی وەرزشی هەیە لە ململانێ سیاسی و كارگێرییهكان. بەبێ دەستێوەردانی راستەوخۆی سەرۆک وەزیران بۆ پاکتاوکردنی ئەم قەرزانە، خەونی مۆندیال لەوانەیە لەبەر بێ پارەیی لەبار بچێت.
